Ταξίδι στον Ποντιακό Ελληνισμό
Τα ήθη και τα έθιμα των Ποντίων καθώς και χαρακτηριστικά του πολιτισμού τους, βοήθησαν στη διατήρηση και στην ομοψυχία του Ποντιακού Ελληνισμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και οι ποντιακοί χοροί που διδάσκονται ακόμα και σήμερα σε πολλούς από τους ποντιακούς χορευτικούς συλλόγους που υπάρχουν στην Ελλάδα.
Οι ποντιακοί χοροί, χορεύονται συνήθως σε κύκλο και πιάνονται από τους καρπούς. Χορεύουν με στητό το σώμα, τα πόδια ελαφρά ανοιχτά και τα χέρια άλλοτε υψωμένα και άλλοτε με λυγισμένους τους αγκώνες. Το σώμα ακολουθεί, με πιστά ρυθμικές και συγχρονισμένες κινήσεις, τα μικρά βήματα των ποδιών. Οι ποντιακοί χοροί εκτελούνται με συνοδεία μουσικής από κεμεντζέ που παίζει ο κεμεντζετζής (λυράρης), ο οποίος συχνά στέκεται στο κέντρο του κύκλου. Κατά τις υπαίθριες γιορτές, η μουσική προέρχεται από τουλούμ (ασκί, γκάιντα) και ταούλ (νταούλι, ζουρνά) ή κεμεντζέ και ντέφι (πηγή : wikipedia).
Ποικιλία χορών
Ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλία των χορών οφείλονταν στη γεωμορφολογία του ποντιακού χώρου λόγω της ύπαρξης της μεγάλης οροσειράς των Ποντικών Άλπεων η οποία χωρίζει τον Πόντο σε ορεινό και παράλιο, και την πληθώρα ποταμών και πηγών.
Έτσι, στους χορούς του Πόντου υπάρχουν δύο βασικές γεωγραφικές διακρίσεις :
-
Η μία διαχωρίζει το δυτικό Πόντο (π.χ. Σινώπη, Νεοκαισάρεια, Σαμψούντα) από τον ανατολικό.
-
Η άλλη διάκριση είναι μεταξύ ορεινού Πόντου από τον πεδινό.
Τέλος, καθοριστικό ρόλο στη συγκρότηση της ποντιακής μουσικοχορευτικής ταυτότητας, έπαιξε η επίδραση αρχαιοελληνικών, βυζαντινών, λαζικών, νοτιορωσικών και τουρκικών στοιχείων.
Μετά τη μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, δημιουργήθηκαν πολλοί πολιτιστικοί - χορευτικοί σύλλογοι μεταξύ των Ποντίων στην Ελλάδα , κάτι που ενίσχυσε τη συνέχεια της παράδοσης.
Πιο γνωστοί ποντιακοί χοροί είναι ο πολεμικός χορός σέρα, τον οποίο πολλοί ταυτίζουν με τον αρχαίο πυρρίχιο και ο χορός πιτσάκ ή χορός των μαχαιριών.
Ο πυρρίχιος είναι ο αρχαιότερος ελληνικός πολεμικός χορός. Οι χορευτές χόρευαν κρατώντας ασπίδα και δόρυ και φορώντας περικεφαλαία.
Ο Πυρρίχιος χορευόταν από τον Εύξεινο Πόντο μέχρι την Κύπρο και την Κρήτη, ενώ οι Σπαρτιάτες τον θεωρούσαν ένα είδος πολεμικής προπόνησης και τον μάθαιναν από μικρά παιδιά. Στον Πυρρίχιο αναφέρονται ο Όμηρος και ο Ξενοφώντας. Ο δεύτερος κάνει λόγο και για μια άλλη, πιο «ελαφριά» ή «εκφυλισμένη» εκδοχή του Πυρρίχιου, την «πύρριχη».
Αυτή η νεότερη εκδοχή του χορού υποβιβάζεται σε χορό συμποσίων, δε χορεύεται από ομάδες πολεμιστών χωρισμένους σε αμυνόμενους και επιτιθέμενους αλλά από μία ομάδα χορευτών (ανδρών και γυναικών) σε κύκλο. Ο "Επικρίδιος" και ο "Ορσίτης" ήταν άλλα δύο διαδεδομένα είδη πυρρίχιου χορού κατά την αρχαιότητα (πηγή Βικιπαίδεια)
.jpg)
Το κότσαρι είναι ένας από τους γνωστότερους ποντιακούς χορούς και ίσως ο περισσότερο φημισμένος ποντιακός χορός μετά τον χορό σέρρα.
Οι χορευτές πιάνονται από τους ώμους σε κύκλο ή ημικύκλιο. Τα βήματα του χορού είναι οκτώ και χωρίζονται σε δύο χορευτικές εικόνες. Η πρώτη χαρακτηρίζεται από τα τέσσερα πρώτα μέτρα, στα οποία εκτελούνται δυο κουτσά βήματα και δύο επιτόπιες αναπηδήσεις πάνω στην αριστερή φτέρνα. Τα επόμενα τέσσερα είναι απλά και μεταφέρουν το χορό προς τα δεξιά.
Ο χορός κότσαρι παραδοσιακά ήταν αντρικός χορός. Σήμερα συμμετέχουν σε αυτόν και γυναίκες.
O Χορός των Μαχαιριών ή αλλιώς «Πιτσάκ» είναι ένας ένοπλος χορός που έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα. Ποντιακός χορός η πλοκή του οποίου είναι παρόμοια με αυτή που αναφέρει και ο Ξενοφών στην «Κύρου Ανάβαση».
Για πολλούς ο Χορός των Μαχαιριών ή αλλιώς Πιτσάκ κλείνει τον Πυρρίχιο χορό. Αφού τα δύο πιο δυνατά παλικάρια που έμεναν ακούραστα, συνέχιζαν με τον χορό αυτό.
Οι δύο χορευτές (Πυρριχιστές) ξέφευγαν από τον κύκλο και συνέχιζαν με έναν χορό στον οποίο κρατούσαν μαχαίρια. Με τα οποία αυτοσχεδιάζουν, μιμούμενοι επίθεση και άμυνα. Οι παλαιότεροι πετούσαν το μαχαίρι στον αέρα και μάλιστα μερικοί το έπιαναν με το στόμα. Το τέλος του χορού μας δίνει ζωντανή την εικόνα της μάχης.
Το Πιτσάκ είναι ένας ελεύθερος Ποντιακός χορός και βασίζει το ρυθμό του στον «πυρρίχιο πόδα». Ένα μουσικό μέτρο σύντομο, γι’ αυτό και σαν ρυθμός είναι έντονος και ζωηρός. Τον χορό αυτό μπορεί να τον συναντήσετε και με τις ονομασίες: «Tη μαχαιρί» ή «Πιτσάκ οϊνί» η Τούρκικη ονομασία του χορού (Πηγή : https://www.lelevose.gr/)
Θανατί Λάγγεμαν
το 1680, και σε μια προσπάθεια των Τούρκων να συλλάβουν νεαρές γυναίκες για να τις στείλουν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής, ένας μεγάλος αριθμός γυναικόπαιδων γύρω στα 2000 και νεαρών κοριτσιών μπήκαν, μέσα στο κάστρο του Άλυ, το μετέπειτα Κιζ Καλεσί, στην Πάφρα, για να αποφύγουν τη σύλληψη.
Μετά από πολιορκία 48 ημερών, άλλες έγκλειστες έχασαν τα λογικά τους, άλλες πέθαναν από πείνα και δίψα, άλλες έφυγαν κρυφά και παραδόθηκαν στους Τούρκους, γιατί δεν άντεχαν τις στερήσεις των 48 ημερών, ενώ μια ομάδα από 30 – 40 νεαρά κορίτσια, για να μην παραδοθούν, ανέβηκαν ψηλά στην κορυφή του κάστρου από όπου έπεσαν και αυτοκτόνησαν. Ο χορός αναπαριστά την κίνηση της κοπέλας καθώς πηδούσε στο κενό για να συναντήσει τον θάνατο πάνω στα απότομα και κοφτερά βράχια.
Υπεύθυνος Εκπαιδευτικός Πε11, Κούρογλου Κυριάκος